www.awf88tir.fora.pl

Kasia

ROZWÓJ to proces zmian ukierunkowanych i zachodzących w czasie zmian, w których można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian, czyli fazy rozwojowe osobnika , wykazujące różnicowanie się tego osobnika pod określonym względem.
ETAP ROZWOJU to fragment ontogenezy (odcinek czasu) w którym w organizmie zachodzą charakterystyczne zmiany:
- jest genetycznie zdeterminowana
- jest wspólna dla wszystkich osobników w populacji
- upodabnia osobniki do siebie
POZIOM ROZWOJU – wynik współdziałania interakcji pomiędzy genotypem osobnika a czynnikami środowiska zewnętrznego
- jest indywidualną własnością osobnika
- zapewnia zróżnicowanie fenotypowe osobników w populacji
ONTOGENEZA – rozwój osobniczy liczony od momentu poczęcia do momentu śmierci osobnika
GENOTYP to zespół genów pojedyńczego osobnika
FENOTYP to zespól cech jakie ujawniają się w trakcie rozwoju na bazie posiadanego genotypu w warunkach ściśle określonego środowiska zewnętrznego.
ROZWÓJ to wypadkowa działania trzech grup czynników genetycznych, środowiskowych i czasu
R(f)=G+E+T
CZYNNIKI ROZWOJU OSOBNICZEGO CZŁOWIEKA
1. czynniki endogenne gentyczne-determinanty rozwoju
2. czynniki endogenne paragenetyczne –stymulatory rozwoju
Odstęp intergenetyczny – czas jaki upłynął między kolejnymi ciążami
3. czynniki egzogenne – modyfikatory rozwoju
• biogeograficzne (flora,fauna,bogactwa mineralne,skład gleby, wody, powietrza, zanieczyszczenia – klimat, ukształtowanie terenu )
• społeczno kulturowe (wykształcenie rodziców , wielkość środowiska życia, dochód przypadający na członka rodziny ,warunki mieszkaniowe, zwyczaje, tradycje
• tryb zycia

SKŁADOWE PROCESU ROZWOJU
1. rozrost – przyrastanie masy i objętości komórek
2. różnicowanie – doskonalenie struktury komórek
3. dojrzewanie - doskonalenie funkcji komórek

ETAPY ROZWOJU
1. pubertia (dzieciństwo) – od urodzenia do 15 roku życia
2. adoloscentia (młodzieńczość) od 15 r.ż. do 25 r.ż.
3.
4.
OKRESY W ŻYCIU CZŁOWIEKA
1. Okres prenatalny (przed urodzeniem, wewnątrzmaciczny). Trwa od poczęcia do narodzin, przeciętnie od 38 do 42 tygodni. Dzieli się na:
• Podokres jaja płodowego
• Podokres zarodkowy
• Podokres płodowy
Podokres jaja płodowego
• Trwa około 8-10 dni
• Zapłodnienie komórki jajowej w 1/3 górnej części jajowodu
• Intensywne podziały komórkowe zarodka w czasie wędrówki do macicy
• 8-10 dnia zarodek nadtrawia śluzówkę macicy i zagnieżdża się w jej ścianie
Podokres zarodkowy lub embrionalny
• trwa do końca 8 tygodnia życia
• różnicowanie listków zarodkowych
• wytwarzanie błon płodowych
• wykształcanie zawiązków wszystkich układów, narządów i części ciała

Listki zarodkowe
• ektoderma (układ nerwowy, naskórek i jego wytwory: paznokcie, szkliwo zębów, wosy)
• mezoderma (układ kostny, mięśniowy, krwionośny, skóra właściwa, narządy płciowe)
• endoderma (układ pokarmowy, oddechowy, moczowo-płciowy)
Błony płodowe - Ochraniają, odżywiają, osłaniają zarodek.
Owodnia –otacza ciało zarodka, tworzy wokół niego jamę owodniową wypełnioną płynem owodniowym, zapewnia stałą temperaturę, odżywia i ochrania.
Omocznia – osłania naczynia krwionośne łączy płód z łożyskiem . Z czasem maleje i zostaje otoczona fałdami owodni tworząc razem z nią pępowinę.
Kosmówka – zrasta się ze ścianą macicy tworząc łożysko
Łożysko – zachodzi tu wymiana substancji gazowych, pokarmu i wydalin pomiędzy krwią płodu i krwią matki. Jest także gruczołem wydzielania wewnętrznego. Steruje prawidłowym przebiegiem ciąży i porodu.
Podokres płodowy
• trwa do momentu narodzin
• wzrastanie układów, narządów i części ciała, doskonalenie ich funkcji
• podjęcie funkcji przez niektóre układy np.: nerki, układ pokarmowy
• rozwój aparatu ruchowego ( ruchy palców, odruchy ssania, skurcze twarzy , kopanie )

ETAPY ROZWOJU PO PRZYJŚCIU NA ŚWIAT
Okres noworodkowy
Stres dla noworodka:
• stres głodu
• stres temperatury
Podokres noworodka
• Trwa do końca 1 miesiąca życia
• Kończy się z chwilą ustania hormonalnych wpływów organizmu matki
• Ustalają się prawidłowe warunki oddychania, wydalania, krążenia
• Wyrównuje się urodzeniowy ciężar ciała
• Odpada pępowina
Odruchy bezwarunkowe
• Ssania
• Połykania
• Pełzania
• Chwytny dłoni i stóp
• Obronny Moro ( przestraszyć przeciwnika )
• Kroczenia
- Przeciętny noworodek waży 2500 – 4500 g. Chłopcy 3,600 g.; dziewczynki 3,400 g.
- Długość ciała waha się w granicach 48 – 58 cm.
- Obwód główki 34-35 cm
- Mózgowie waży 350 – 400 g
Podokres niemowlęcy – do 1 roku
- Trwa do końca 1 roku życia – do momentu przyjęcia spionizowanej postawy ciała
- Organizmem steruje układ autonomiczny, powoli włączają się funkcje korowe
- Bardzo duże tempo rozwoju
- Szybki wzrost długości ciała (u osoby dorosłej 1/
- Organizm dostosowuje się do rytmu dobowego , sen wielofazowy przechodzi w dwufazowy z długim okresem snu nocnego
- Rośnie siła i sprawność mięśni
- Rozwój aparatu ruchowego przebiega w kierunku od głowy do stóp
a) unoszenie główki (1-3 miesiąca)
b) siadanie (6,7 miesiąc)
c) raczkowanie (8,9 miesiąc)
d) wstawanie i chodzenie (10-12 miesiąc)

- Po pierwszych 5 miesiącach podwaja się urodzeniowa masa ciała , pod koniec tego okresu życia ulega potrojeniu : rozwój mowy – 3 miesiąc; rozwój uzębienia mlecznego – 6 miesiąc.
Podokres wczesnego dzieciństwa
- Trwa od 6–7 roku życia, do momentu rozpoczęcia wymiany uzębienia mlecznego na stałe
- Spada tempo rozwoju (szczególnie ciężaru ciała)
- Wysoki poziom przemiany materii
- Zwiększanie wym. Ciała w ciągu roku średnio o 10-12 cm – 2-2,5 kg
- Intensywnie wydłużają się kończyny dolne i tułów co zmienia proporcje ciała ( zjawisko pozornego szczuplenia ).
- Stopa ulega wysklepieniu
- Pogłębia się lordoza lędźwiowa
- Dojrzewa układ nerwowy (kontrolowane oddawanie moczu około 2-3 r. ż.)
- Wzrasta ruchliwość dziecka
- Poprawia się koordynacja mięśni
- Niska wytrzymałość powoduje szybkie męczenie się
- Roz wija się mowa (2-3 letnie dziecko mówi pełnymi zdaniami)
- Zan ika oburęczność na rzecz preferencji jednej ręki
- Ustala się względna równowaga fizyczna i psychiczna dziecka
- Wyrzynają się wszystkie zęby mleczne
Formuła zębowa dla uzębienia mlecznego i1, i2c, m1, m2 (siekacze i1 dolne-6 miesiąc, górne-9 miesiąc)
Podokres starszego dzieciństwa
- Kończy się z chwilą uzyskania dojrzałości płciowej 17-18 r. ż. U dziewcząt, 18-19 r.ż. u chłopców)
- Tempo rozwoju stopniowo wzrasta aż do osiągnięcia wartości maksymalnych w okresie skoku pokwitaniowego
- Większość układów i narządów osiąga poziom rozwoju (wielkość i wydolność) zbliżoną do maksymalnej (dorosłej)
- Pojawia się funkcja gruczołów płciowych
- Pod wpływem hormonów płciowych (estrogeny i androgeny) zaznaczają się stopniowo różnice dymorficzne
- Wzrasta sprawność ruchowa, siłowa i odporność organizmu
- Wzmożona czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego, głównie przysadki, wywołuje skok rozwojowy ustroju np.: zwiększenie przyrostów rocznych wysokości ciała z 2-3 cm na 8-10cm rocznie.
- Pojawia się przejściowa dysharmonia budowy ciała i niezgrabność ruchów wywołana nierównomiernym wzrastaniem poszczególnych części ciała
- Ostatecznie kształtuje się sylwetka typowa dla płci.
Podokres dzieli się na fazy
- Faza prepubertalna (pzygotowawcza) - do 12 r.ż. - rozwój powolny, gromadzenie tkanki tłuszczowej
- Faza pubertalna (dojrzewania) – 12-16 r.ż. – intensyfikacja rozwoju aż do wartości maksymalnych, osiągnięcie dojrzałości płciowej : menarche u dziewcząt 12 r.ż., andrenarche u chłopców – 14 r. ż.
- Faza postpubertalna (dorastania) – 16-19 r. ż. – uwalniane do organizmu hormony płciowe kierują rozwojem sylwetki w stronę osiągania cech typowo męskich i typowo żeńskich.]
Podokres wieku młodzieńczego
- trwa do całkowitego ustania wzrastania i ustalenia się ostatecznej wysokości ciała – u kobiet 18-20 r.ż., u mężczyzn 20-23 r.ż.
- ustalają się maksymalne dorosłe wymiary narządów i części ciała
- zakończeniu ulegają procesy rozwojowe
- kończy się okres rozwoju progresywnego
Podokres wieku dorosłego
- trwa do momentu wystąpienia pierwszych objawów starzenia się – 30-35 lat u kobiet, 35-40 u mężczyzn
- okres największej wydolności organizmu
- okres stabilizacji procesów rozwojowych
- pierwsze oznaki starzenia się – siwienie włosów i wypadanie; ścieranie koron zębowych; początki zarastania szwów czaszkowych
Podokres wieku dojrzałego
- trwa do momentu zakończenia funkcji gruczołów płciowych - u kobiet około 58 r.ż. u mężczyzn 60 r.ż.
- poprzedza około 10 letni okres powolnego uwsteczniania ich funkcji (menopauza i andropauza)
- pogłębiają się zmiany starcze
- spowolnieniu ulega przemiana materii , co powoduje odkładanie się tkanki tłuszczowej
- uwsteczniają się zdolności akomodacyjne oczu .
Okres starości
Dzieli się na 3 podokresy :
- pierwszy do 65-70 r.ż., pogłębienie się zmian starczych
- drugi do 80 r.ż., zmiany starcze bardzo wyraźne (zwiotczenie skóry, mięśni wiązadeł, uwstecznienie funkcji narządów zmysłów)
- trzeci po 80 r.ż. zanikają różnice płciowe i konstytucjonalne, silne wychudzenie ciała.
Zmiany inwolucyjne ( cofanie się )
- ubytek zawartości wody wewnątrzkomórkowej (poniżej 60 %)
- odkładanie złogów mineralnych w komórkach i ścianach naczyń.
- obniżenie wysokości ciała
- pogłębienie krzywizn kręgosłupa
- ścieranie trzonów kręgów
- ścieranie krążków międzykręgowych
- zmiana ustawienia głowy kości udowej w panewce stawu biodrowego
- odwapnienie kości (osteoporoza)
- zmiany w stawach wywołujące upośledzenie siły i precyzji ruchów
- odkładanie się tkanki tłuszczowej, jej przemieszczanie się i w końcu zanikanie
- ścienienie naskórka (zmarszczki)
- spadek masy mięśniowej i siły mięśni
- uwstecznienie funkcji narządów zmysłów
- regres masy tkanek i upośledzenie funkcji większości narządów
- osłabienie odporności fizycznej , pojawienie się przewlekłych dolegliwości chorobowych
- zmiany mimiki, chodu, postawy ciała
KINETYKA ROZWOJU
Poziom na jakim zachodzi rozwój danego osobnika (cechy) w kolejnych latach życia
Dynamika rozwoju
- tempo rozwoju – wielkość zmian cechy w określonej jednostce czasu
- rytmiczność rozwoju – zróżnicowane tempo rozwoju w poszczególnych okresach ontogenezy
Dymorfizm płciowy czyli dwupostaciowość organizmów przejawiająca się zróżnicowaniem morfologicznym, fizjologicznym i psychicznym
Dymorfizm płciowy – dwukierunkowy rozwój cech w zależności od płci
Pierwszorzędowe cechy płciowe – wewnętrzne, zewnętrzne narządy płciowe i drogi wyprowadzające. Zdeterminowane w rozwoju przez chromosony płci.
Drugorzędowe cechy płciowe – zespół właściwości somatycznych i czynnościowych do których zaliczamy różnice w proporcjach ciała, budowie szkieletu, umięśnieniu, otłuszczeniu, owłosieniu, barwie głos. Rozwijają się pod wpływem hormonów płciowych w okresie dojrzewania.
K- estrogeny – przez jajniki
M- androgeny – testosteron - kora nadnercze
Różnice między kobietą a mężczyzną
Szkielet:
M- większy, masywny, urzeźbiony
K- mniejszy, słabo urzeźbiony
Czaszka:
M- kość czołowa pochylona łukiem do tyłu, silnie zaznaczone wały nadoczodołowe; potylica rozbudowana; silna gałąź żuchwy, wyraźny kąt żuchwy
K- kość czołowa ustawiona pionowo, silnie zaznaczone guzy czołowe; potylica gładka; kąt żuchwy zaznaczony słabo
Miednica:
M- węższa, talerze biodrowe ustawione pionowo, kąt podłonowy ostry 65 stopni, kość krzyżowa długa, wąska wygięta
K- szersza, talerze biodrowe rozchylone na boki, kąt podłonowy rozwarty 125 stopni, kość krzyżowa szeroka, krótka , prosta.
Tkanka tłuszczowa:
M- mniej ( 10 – 15 %), okolice pasa barkowego
K- więcej ( do 25%) , okolice pasa biodrowego
Tkanka mięśniowa:
M- większa siła, masa, elastyczność
K- mniejsza siła, masa, elastyczność
Owłosienie:
M: silne owłosienie całego ciała, zarost twarzy, słabsze owłosienie głowy
K- słabe owłosienie ciała, brak zarostu twarzy, silniejsze owłosienie głowy
Trzeciorzędowe cechy płciowe – przejawy zachowań także zachowań seksualnych związanych z instynktem płci. Kształtują się w okresie dojrzewania pod wpływem hormonów płciowych i czynników środowiskowych.
Czwartorzędowe cechy płciowe – nazywane czynnikami cywilizacyjno-kulturowymi. Podkreślają cechy płci. Należą tu specyficzne dla płci formy zachowań, różne formy językowe (on – ona), cechy ubioru, uczesania, wyboru zabawek, sportu , pracy
Trendy sekularne – Od wielu już lat obserwuje się zmiany niektórych właściwości biologicznych człowieka
- zmiany te mają charakter adaptabilny, nieewolucyjny
- wywołują one międzypokoleniową zmienność niektórych właściwości cech morfofunkcjonalnych
- zachodzą pod wpływem rozwoju cywilizacji
- noszą nazwę tendencji przemian, zmienności czasowej lub trendu sekularnego
- elementami składowymi tendencji przemian są akceleracja rozwoju biologicznego i dojrzewania , zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych, retardacja procesów inwolucyjnych.
Akceleracja rozwoju – to między pokoleniowe przyśpieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewania , a więc wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwojowych.
Przejawy akceleracji:
- skrócenie długości okresu rozwoju wewnątrzmacicznego
- zwiększyły się wartości długości i ciężaru ciała noworodków ( o około 0,8 % w ciągu dekady )
- wzrasta wysokość ciała
- zwiększyła się długość kończyn, szerokość barków, szer. klatki piersiowej
- wcześniej wyrzynają się zęby mleczne i stałe
- wcześniej zanikają migdałki , szyszynka i grasica
- obniża się wiek wystąpienia chorób wieku dziecięcego
- akceleracji ulega rozwój motoryki – wcześniejsze siadanie, stanie, chodzenie
- obniżeniu ulega wiek dojrzewania płciowego
- wcześniej następuje kostnienie szkieletu.
Zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych.
- zmiany w kolejności wyrzynania się zębów stałych
- zmiany kolejności kostnienia kości
Retardacja procesów inwolucyjnych czyli :
- opóźnienie wystąpienia zmian starczych
- proces ten najczęściej dokumentuje się przesuwaniem się na późniejsze kategorie wiekowe menopauzy kobiet
- w starożytności menopauza miała miejsce w wieku około 40 lat, w poł. ubiegłego około 50 lat a obecnie 58, 59 lat.
Negatywne przejawy trendów sekularnych
- wzrasta rozbieżność między wiekiem chronologicznym i biologicznym
- przyśpieszonemu rozwojowi fizycznemu i dojrzewaniu płciowemu nie towarzyszy przyśpieszenie dojrzałości społecznej i psychicznej
- wzrasta wrażliwość ustroju na działanie czynników środowiska zewnętrznego.
Norma adaptacyjna populacji
- mniej lub bardziej trwały kompleks zmienności genetycznej uzyskiwany w wyniku rekombinacji genów rodzicielskich, umożliwiający przystosowanie się populacji do zmieniających się warunków środowiskowych
Adaptacja – genetyczne przystosowanie puli genów do środowiska .Dotyczy populacji . Przekazywana z pokolenia na pokolenie.
Norma reakcji osobnika
- zdeterminowany genetycznie zakres możliwych reakcji fenotypowych uzewnętrzniających się w postaci różnych fenotypów, w zależności od interakcji tego genotypu z czynnikami środowiska zewnętrznego .
Adaptabilność – zdolność przystosowania się na gruncie fizjologicznym do warunków środowiska zewnętrznego. Wykształcana na czas życia osobnika.
Teoria wielopoziomowego rozwoju fenotypowego osobnika i populacji.
- przedstawia kilka wariantów przebiegu procesu rozwoju
- trzy modele monotypowe ilustrują wybrane przypadki rozwojowe
- wariant czwarty, politypowy ukazuje całościowy obraz przebiegu ontogenezy.
Model rozwoju stabilnego
- jeżeli populacja o określonej wartości przystosowawczej cech fenotypowych żyje w stałych warunkach środowiskowych to jej rozwój przebiega zgodnie z jednym torem rozwojowym i ma charakter stabilny
- osobniki kształtują swe tory rozwojowe wg wzoru rozwojowego populacji
- optimum rozwoju zachowane jest przez cały czas trwania ontogenezy
- odległości fenotypowe pomiędzy osobnikami nie zmieniają się
Model rozwoju progresywnego i regresywnego
- jeżeli populacja o określonej wartości przystosowawczej cech fenotypowych napotyka na sprzyjające lub niesprzyjające warunki środowiskowe to jej rozwój przebiega zgodnie ze specyficznym progresywnym lub regresywnym torem rozwojowym .
- osobniki kształtują swe tory rozwojowe wg wzoru rozwojowego populacji
- optimum rozwoju zachowane jest tylko w początkowej fazie ontogenezy
- odległości fenotypowe pomiędzy osobnikami zmieniają się
Model rozwoju wielopoziomowego
- jeżeli populacja o określonej wartości przystosowawczej cech fenotypowych żyje w zmieniających się warunkach środowiskowych to jej rozwój przebiega wg wielopoziomowego toru rozwojowego
-osobniki kształtują swe tory rozwojowe na różnych poziomach rozwojowych z zakresu normy adaptacyjnej populacji wykorzystując sytuacje opisane w modelach monotypowych
-optimum rozwoju zachowane jest wielokrotnie w trakcie ontogenezy
-odległości fenotypowe pomiędzy osobnikami zmieniają się.
Homeostaza rozwoju – jest to zdolność do zachowania stanu równowagi dynamicznej ( w ramach normy reakcji osobnika ) pomiędzy czynnikami środowiska zewnętrznego a wewnętrznym środowiskiem organizmu
- właściwość organizmu otrzymana na drodze genetycznej
- ma charakter niepowtarzalny podobnie jak niepowtarzalne są genotypy i indywidualne linie rozwojowe
- sposób jej realizacji uzależniony jest od charakteru środowiska zewnętrznego
- regulacja rozwoju polega na korygowaniu odchyleń i odtwarzaniu normalnych reakcji podczas zakłóceń
- jest to typ reakcji fizjologicznych skierowanych przeciwko zmianom środowiska zewnętrznego
- organizm przeciwstawia się tym zmianom przy czym fenotyp osobnika odpowiednio się zmienia lub pozostaje niezmieniony.
Teoria PLASTYCZNOŚĆ ROZWOJOWA wg Thodaya
Genotyp jest tak plastyczny, że umożliwia powstanie różnych fenotypów w różnych warunkach środowiskowych (każdy z nich jest najlepiej przystosowany do środowiska w którym się rozwijał )
Kanalizacja rozwoju wg Waddinytona
Stanowi pewien system zabezpieczający który działając na poziomie genetycznym zmniejsza potencjalną zmienność fenotypową . Teoria uwzględnia 2 warianty przebiegu procesów homeostatycznych
- udział czynników genetycznych i środowiskowych prowadzi zawsze do wytworzenia fenotypu standardowego co jest rezultatem kanalizacji rozwoju
- genotyp ma zdolność buforowania reakcji genetycznie fenotypowych, które są wywołane zmianami środowiska zewnętrznego.
Realizacja właściwego toru rozwojowego w zdeterminowanym genetycznie kanale rozwojowym jest możliwa wówczas, gdy czynniki natury egzogennej nie wytrącą go z jej ram. Nie jest to jednak ani proste, ani częste.
Homeostat ontogenetyczny może zostać naruszony gdy bodziec lub zespół bodźców zadziała :
- w odpowiednim okresie ontogenezy
- z odpowiednią siłą
- w odpowiednio długim okresie czasu
Kanał rozwoju osobnika uzależniony jest od heterozygotyczności jego genotypu

Jero

z jakiego dnia jest ww. wykład ?

iwcia

Jero: to sa wszystkie wyklady.
One nie sa tak dokladne jak ona nam daje na slajdach, ale jest wszystko najwazniejsze. Bo sama mowila ze nie wszystko musimy wiedziec Smile

pozdrawiam

Kasia

Dokładnie tak :> o ile się nie mylę to są wykłady do końca semestru Smile

Korporacja_Jacek

A tak z ciekawości to skąd sie wzięły te notatki Cool

Profesurka nie wygląda przecież na taką co to by chciała ułatwiać życie swoim studentom....
A.. i nie lubi jak sie ktoś spóźnia na zajęcia ;-) sprawdziłem to ;D

iwcia

Notatki sa od wczensiejszego rocznika Smile

sa nawet niezle Wink

tylko jak mowie juz nie takie rozbudowane jak ona ma na sjaldach Smile